IUCN Kırmızı Listesi’ndeki Değişiklikler ve Kuzey Kıbrıs’a yansımaları…

IUCN Kırmızı Listesi’ndeki (Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi) kuşların durumları yeniden değerlendirilerek, 29 Ekim 2015 tarihinde ise güncel liste yayınlandı. Kıbrıs’ta düzenli olarak görülen türlerin, yani Kıbrıs’ta korunması gereken türlerin koruma statülerinde meydana gelen değişiklikler aşağıdaki gibidir:

- Koruma statüsü yani korunma ihtiyacı artan türler:
      Elmabaş Patka: Düşük Riskli (Least Concern-LC) → Duyarlı (Vulnerable-VU)
      Üveyik: Düşük Riskli (LC) → Duyarlı (VU)
      Kızkuşu: Düşük Riskli (LC) → Tehdite Açık (Near Threatened- NT)
      Kızıl Kumkuşu: Düşük Riskli (LC) → Tehdite Açık (NT)
      Çayır İncirkuşu: Düşük Riskli (LC) → Tehdite Açık (NT)

- Koruma statüsü yani korunma ihtiyacı azalan türler:
      Ada Martısı: Tehdite Açık (NT) → Düşük Riskli (LC)
      Gökkuzgun (Mavi/Telli Garga): Tehdite Açık (NT) → Düşük Riskli (LC)

Peki tüm bunlar KUŞKOR için ne anlama gelmektedir?

Yapılan değişikliğe göre en önemli türlerimizden ikisi tehdit altındaki türler listesinden çıkartıldı. Fakat yapılan değişiklik bu türlerin Kuzey Kıbrıstaki koruma çalışmalarının önemini ortadan kaldırmaz.

Ada Martısı’nın Kıbrıs’taki tek üreme bölgesi Karpaz Burnu’ndaki adalardır ve bu grup türün dünyadaki en doğu kolonisidir. Tehlike altında olan ve düzenli olarak izleme ve koruma faaliyetleri yürüttüğümüz bu koloni önümüzdeki 5 yıl içinde yok olma riski ile karşı karşıyadır. Yok olması halinde dar yayılışlı bu türün dünyadaki dağılımında büyük değişiklikler yaşanacaktır. Kısacası, türün dünya çapında tehlike altında olmaması, adamızda da tehlike altında olmadığı anlamına gelmemektedir. IUCN Kırmızı Listesi’ndeki bu değişikliğin, hassas durumda olan Kıbrıs kolonisi için çok olumsuz sonuçlara yol açması yüksek bir olasılıktır. KKTC politikacılarını türün koruması için gerekli kararları almaya ikna etmek ve tüm bunlar için gerekli maddi desteği bulmak bundan sonra çok daha zor olacaktır.

Gökkuzgun’a gelince; Kıbrıs’taki populasyonu daha iyi durumdadır. Gerçekleştirmekte olduğumuz Gökkuzgun Konut’ları Projesi kapsamında yerleştirdiğimiz yuvalar, gelecekte meydana gelebilecek olan yaşam alanı kaybına karşı da türe yuva sağlayacak ve korunmasını destekleyecektir.

IUCN Kırmızı Listesi’nde yapılan değişiklikle 5 tane yeni türün tehlike altındaki türler listesine eklenmesi, Kuzey Kıbrıs’taki koruma çalışmalarına önemli bir dayanak sağlamış olacaktır.

Yapılan değişiklik öncelikle yaşam alanlarının korunması açısından önemli bir gelişmedir: Elmabaş Patka, Kızkuşu, Kızıl Kumkuşu ve Çayır İncirkuşu’nun yaygın olarak görüldüğü Haspolat ve Kukla Sulak Alanları’nı da içine alan Mesarya Ovası’ndaki iki Önemli Kuş Alanı’nın (ÖKA) Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmesi için gerekli bilimsel dayanağı sağlayacaktır.

Bu türler Mesarya’daki bu ÖKA’larda düzenli olarak kayda değer sayılarda gözlemlenmektedir. Örneğin, bu kış 300’den fazla Elmabaş Patka ve 60’dan fazla Kızkuşu Haspolat ÖKA’sını bir parçası olan Haspolat Atık Atırma’da kışıladı. Batı kıyısındaki Kalkanlı Göleti’nde ise yüzlerce Elmabaş Patka (genellikle 200’den fazla, fakat 2015 de dahil bazı seneler 500'den fazla olabilirler) ve Pasbaş Patka (tehlike altındaki başka bir IUCN Kırmızı Liste türümüzdür; alandaki sayıları 2013 ve 2014’de sırasıyla 146 ve 138’ydi) bulunmaktadır. Kalkanlı Göleti Avrupa Birliği Natura 2000 alanının bir parçası olmasına rağmen, Kıbrıs’ta bir ÖKA olarak belirlenmemiştir.

Diğer yandan, Üveyiğin tehlike altındaki türler listesine girmesi türün Kuzey Kıbrıs’taki avının (sonbaharda bir kaç gün bu türün avlanmasına izin verilmektedir) azaltılması hatta ortadan kaldırılması için bilimsel dayanak sağlayacaktır.

İngiliz Ornitoloji Vakfı (British Trust for Ornithology-BTO) 2015 Kuş Sayımları Raporu

Yapılan çalışmalar göstermiştir ki, son 31-46 yıl içinde, KKTC’de de avlanan göçmen türlerden olan Çulluk, Su Çulluğu, Öter Ardıç ve Üveyiğin İngiltere’deki sayıları yarıdan aza inmiştir (yani populasyonlar %50’den fazla bireyini yitimiştir). Raporun kopyasına ve ayrıntılarına BTO’nun internet sitesinden ulaşılabilir.

Değişen IUCN listesi için buraya tıklayın.